Witamina D – dlaczego jest tak ważna?
Autorką artykułu jest Magdalena Kondzielnik – farmaceuta kliniczny, kierownik działu farmacji Szpitala Joannitas w Pszczynie
Witamina D jest witaminą mającą niezwykle istotny wpływ na zdrowie człowieka, a także jest przydatna w procesie leczenia wielu chorób. Niestety wyniki dotychczasowych badań wskazują na jej niedobory w organizmie, zarówno u dzieci jak i dorosłych. Brak dostatecznego zaopatrzenia organizmu w witaminę D może mieć poważne konsekwencje zdrowotne i objawiać się w różny sposób w zależności od wieku.
Niedobór witaminy D
Działanie witaminy D polega na oddziaływaniu na metabolizm kości oraz mięśni poprzez utrzymanie prawidłowego stężenia wapnia i fosforu w surowicy.
Niedobór witaminy D:
1. Prowadzi do krzywicy u dzieci oraz jest powodem częstych złamań kości u osób starszych.
2. Zwiększa ryzyko pojawienia się:
– nadciśnienia tętniczego, choroby niedokrwiennej serca, zawału serca oraz choroby miażdżycowej,
– cukrzycy typu 2, zespołu metabolicznego oraz otyłości,
– chorób górnych dróg oddechowych, grypy i gruźlicy,
– niepłodności u kobiet i mężczyzn,
– powikłań ciąży stanowiących zagrożenie zarówno dla życia i zdrowia matki, jak również dziecka,
– zachorowania na depresję, chorobę Alzheimera oraz stwardnienie rozsiane,
– astmy, chorób autoimmunologicznych, zespołu ADHD, autyzmu u dzieci,
– chorób autoimmunologicznych (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń, choroba Hashimoto).
W momencie zaistniałej choroby przyjmowanie witaminy D znacznie łagodzi jej objawy i chroni przed powikłaniami. Witamina D hamuje namnażania się komórek nowotworowych oraz proces tworzenia się nowych naczyń krwionośnych (angiogenezę), odżywiających guz. Ponadto witamina D przyśpiesza śmierć (apoptozę) komórek rakowych.
Suplementacja witaminy D stosowana jest w leczeniu chorób skóry m.in. łuszczycy, bielactwa.
Źródła witaminy D
Istnieją dwa źródła podaży witaminy D dla organizmu ludzkiego:
1. Jednym z nich – najbardziej wydajnym – jest ekspozycja na światło słoneczne, pod wpływem, którego witamina D powstaje bezpośrednio w skórze. Jednak położenie geograficzne Polski, a także przemiany cywilizacyjne wymagające długotrwałego przebywania w pomieszczeniach, używanie filtrów UV ograniczają syntezę skórną.
2. Drugim jej źródłem jest pożywienie (głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, ryby, jaja, nabiał), które zaspokaja jedynie 10-20% dziennego zapotrzebowania.
W związku z tym niezbędna jest suplementacja tej witaminy w postaci tabletek, kapsułek lub kropli.
Dla kogo witamina?
Ryzyko przedawkowania witaminy D jest znikome. Suplementację stosujemy u osób zdrowych. Natomiast, jeśli stwierdzimy niedobór witaminy D za pomocą badania laboratoryjnego, oznaczając jej stężenie we krwi, wtedy leczymy chorobę stosując dawki lecznicze, wyższe od tych stosowanych w profilaktyce. Wskazania do oznaczenia stężenia witaminy D obejmują m.in. krzywicę, bóle stawowo- mięśniowe, osteoporozę, złamania, niedoczynność przytarczyc, terapię kortykosteroidami, lekami przeciwpadaczkowymi, mukowiscydozę, dietę eliminacyjną, zaburzenia odżywiania, przewlekłe choroby nerek, niewydolność wątroby, choroby nowotworowe, układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, nawracające infekcje dróg oddechowych, choroby alergiczne.
Jak podawać witaminę?
Podawanie witaminy D doustnie jest niezbędne w okresie niedostatecznej syntezy skórnej, czyli w Polsce od października do kwietnia w dawce 600-1000 j.m. dla dzieci od pierwszego do 10 roku życia, 2000 j.m. dla osób między 11., a 65. rokiem życia. Przez cały rok witaminę D powinny zażywać osoby unikające ekspozycji na słońce, osoby po 65 roku życia (dawka 1000- 2000 j.m.), a także niemowlęta do skończenia pierwszego roku życia (dawka 400 j.m.) oraz kobiety przygotowujące się do ciąży, będące w ciąży, w trakcie karmienia piersią. Zalecane jest podawanie dawki 4 000 j.m. u osób po 75 roku życia oraz u osób otyłych ze względu na możliwość jej kumulacji w tkance tłuszczowej i w związku z tym braku biologicznej dostępności.
Rekomendowane dawki lecznicze, stosowane w trakcie leczenia wyżej wymienionych jednostek chorobowych, wynoszą nawet 10 000 j.m. przez okres 1-3 miesięcy zależnie od wieku, masy ciała i stopnia niedoboru i wymagają monitorowania jej stężenia w surowicy krwi. Pierwszymi mierzalnymi niepożądanymi skutkami przedawkowania witaminy D jest zwiększone wydalanie wapnia z moczem oraz zbyt duże stężenie wapnia we krwi. W ostrym zatruciu obserwowane są między innymi: splątanie, wielomocz, nadmierne pragnienie, wymioty, anoreksja, osłabienie mięśni, a w przewlekłym: kamica nerkowa, odwapnienie i ból kości.
Wybór produktów leczniczych
Obecne w aptekach preparaty zawierające witaminą D dostępne są w postaci tabletek, kapsułek, kropli, a dla dzieci dogodną formą są aerozole czy kapsułki twist-off. Wiele z tych preparatów to tzw. suplementy diety, których deklarowany skład oraz biodostępność składników nie zawsze jest potwierdzona wiarygodnymi badaniami. Preparat taki nie ma właściwości leczniczych, a celem jego stosowania jest uzupełnienie normalnej diety w witaminy i składniki mineralne. Dlatego w przypadku konieczności zażywania witaminy D w dawkach terapeutycznych warto sięgnąć po preparaty zarejestrowane jako produkt leczniczy. Należy wtedy unikać suplementów diety, szczególnie tych, zawierających małe ilości aktywnej substancji.
Niekorzystne jest także stosowanie preparatów wielowitaminowych zawierających niską dawkę witaminy, ponieważ nie uzupełniają jej niedoboru. Substancje czynne i wypełniające w nich zawarte mogą pogarszać jej wchłanianie.
Preparaty z witaminą D należy przyjmować razem z posiłkiem ze względu na jej rozpuszczalność w tłuszczach.
Przed rozpoczęciem zażywania witaminy D warto skonsultować swoje decyzje z lekarzem lub farmaceutą, którzy dobiorą rodzaj preparatu oraz wielkość dawki w zależności od wieku, masy ciała pacjenta, płci, chorób współistniejących oraz ocenia stopnień interakcji z innymi lekami.
Piśmiennictwo:
1. Szymański F., Bomba-Opoń D., Głogowska- Szeląg J., Baran W., Szepietowski J. Miejsce witaminy D w codziennej praktyce klinicznej- interdyscyplinarne stanowisko ekspertów. Forum Medycyny rodzinnej 2015 vol 9,no 6 423-434
2. Buczkowski K., Chlabicz S., Dytfeld J., Horst-Sikorska W, Jaroszyński A., Kardas P., Marcinkowska M, Siebert J., Tałałaj M. Wytyczne dla lekarzy rodzinnych dotyczące suplementacji witaminy D. Forum Medycyny Rodzinnej 2013, vol 7, no 2, 55–58
3. Kuźmiński Ł. Konsekwencje zdrowotne niedoborów witaminy D. Farmacja praktyczna 22.09.2016
4. Kmieć P., Sworczak K., Korzyści i zagrożenia wynikające z suplementacji witaminą D. Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(1):38-46
5. Charakterystyka Produktu Leczniczego Ibuvit D3